Bá tước Monte Cristo vốn mang tên Edmond Dantès – một chàng trai căng tràn sức sống với một trái tim nồng cháy. Chàng yêu những chuyến hành trình, yêu thiết tha con tàu Le Pharaon mà chỉ một vài hôm nữa thôi, chàng sẽ làm thuyền trưởng, chàng kính yêu người cha già độ lượng, hết lòng vì con. Và Edmond yêu người vợ sắp cưới Mercédés của mình, một cô gái mặn mà, xinh đẹp. Số phận tưởng chừng như đang mỉm cười với Edmond thì lại bất ngờ quăng quật chàng đến tơi tả. Ngay đúng ngày đính hôn, một âm mưu thâm độc từ sự ích kỉ, ghen tuông đến đê hèn đã đẩy Edmond vào ngục tù tăm tối. Một mưu đồ đầy toan tính khác khiến chàng hàm oan 14 năm, bị thế giới bỏ quên nơi phòng giam đặc biệt trên đảo If. Edmond gần như đã buông xuôi nếu như không có biến cố xảy ra – như là Chúa thấy xót thương cho đứa con chiên tội nghiệp muốn rời bỏ trần gian để về bên Chúa. Vị linh mục uyên bác Faria không chỉ truyền cho Edmond nghị lực, sự quyết tâm, kiến thức mà còn đem đến cho chàng cơ hội lớn để đổi đời – cuộc đổi đời ngoạn mục. Edmond trốn ngục thành công, hoàn tất việc trả ơn và công cuộc trả thù bắt đầu… Phải trả thù như thế nào để cân xứng với bao đắng cay tủi nhục mà chàng phải mang theo suốt cuộc đời? Những cuộc trả thù ấy liệu có đem hạnh phúc và niềm vui về bên Edmond – bá tước Monte Cristo?
Truyện được chia làm 4 chương nhưng theo tôi thì có thể chia làm 2 phần rõ rệt. Phần 1 là Hạnh phúc và oan sai. Phần 2 là Trả thù, cũng là phần nội dung chính của truyện. Bá tước Monte Cristo bản dịch của Mai Thế Sang có ngôn từ rõ ràng, cổ điển tuy có chút hơi khô cứng. Đầu phần 2, nhiều nhân vật mới tinh xuất hiện liên tiếp, đôi khi người đọc chưa kịp nhớ tên thì đã được giới thiệu một nhân vật mới, các tình tiết dồn dập cũng là một điểm gây khó khăn cho người đọc tiếp cận. Tuy nhiên khi bắt nhịp được vào truyện, tôi thấy đây là một câu chuyện cuốn hút và hấp dẫn.
Dumas tạo ra cao trào, khi để cho Edmond ngất ngây trong men say của hạnh phúc rồi lần lượt lần lượt giựt từ tay anh ta mọi thứ, ném anh vào một xó xỉnh rồi lại trao cho Edmond quyền lực vô song với sức mạnh của đồng tiền, tri thức, trí tuệ. Có trong tay khối tài sản khổng lồ, Edmond có đủ điều kiện để sống một cuộc đời mới giàu sang, sung sướng. Thế nhưng, những đau đớn trong 14 năm trời đằng đẵng, người thân lần lượt bị cướp khỏi tay đã hun đúc lòng thù hận sục sôi của Edmond – giờ đã trở thành Bá tước Monte Cristo. Mỗi việc làm, mỗi suy nghĩ của Bá tước chỉ còn nhằm vào mục đích duy nhất đó là nhấm chìm bè lũ đã hãm hại chàng khi xưa, để chúng dù sống dù chết cũng đều ô nhục và khổ sở. Monte Cristo dùng cách tiếp cận vừa an toàn vừa dễ dàng, thông qua những đứa con của kẻ thù. Lần lượt từng gia đình gặp hoạ một cách ê chề và đầy tai tiếng. Dumas để để nhân vật của mình nung nấu mưu mô hàng năm trời, thu gom từng chút thông tin, nhặt nhạnh các điểm yếu chết người của kẻ thù rồi ra đòn dứt khoát và tàn nhẫn.
Thế nhưng, dù căm hờn đến nhức nhối ruột gan thì bản chất sâu thẳm trong Edmond vẫn là trái tim cô độc và chất chứa niềm yêu thương. Edmond chẳng có cách nào để khiến kẻ thù phải trả giá mà không tổn hại đến những đứa trẻ ngây thơ, đến những người con gái vừa mong manh yếu ớt vừa đầy nghị lực, sức sống mà chàng đã trót đem lòng yêu mến.
Một người bạn đã chia sẻ với tôi rằng, bạn ấy sẽ không đọc Bá tước Monte Cristo bởi không muốn dành tâm trí với những cuộc trả thù tàn khốc và dai dẳng. Thế nhưng, với tôi, điều đọng lại sau khi gấp lại cuốn sách không phải là những mưu mô, toan tính. Tôi thích câu nói “chỉ có kẻ nào sắp chết mới biết cuộc sống là thiên đường”. Tin rằng, những nhân vật còn sống trong tác phẩm sẽ sống thật hạnh phúc, bởi họ đã trải qua biết bao nhiêu biến cố và đắng cay. Hạnh phúc sẽ chẳng bỏ rơi những trái tim còn rộng mở, còn hi vọng và khao khát tình yêu.