Alicia Berenson là một họa sĩ tài năng, cô kết hôn với một nhiếp ảnh gia nổi tiếng, Gabriel, họ sống trong một ngôi nhà lớn, với những ô cửa sổ rộng nhìn ra một công viên nằm trong khu dân cư đáng sống nhất London. Cuộc sống của Alicia dường như thật hoàn hảo… Hai vợ chồng đều yêu nghệ thuật, yêu thương nhau hết mực????? Cho đến một ngày, Alicia trói chân tay chồng vào ghế, nhấc khẩu súng trường lên và nã thẳng vào gương mặt người chồng cô yêu thương 5 phát đạn. Cô im lặng khi bị bắt, cô im lặng trước tòa, cô im lặng trong suốt những phiên trị liệu tâm lý tại Trung tâm Pháp y Tâm thần The Grove. Tất cả thanh âm cô để lại chỉ gói gọn trong một bức tranh duy nhất, bức tranh có tên Alcestis.
Theo Faber, bác sĩ trị liệu tâm lý, có vợ là một diễn viên kịch xinh đẹp, gợi cảm, nhưng sự nghiệp của anh đang xuống dốc. Nhận thấy Alicia sẽ chính là nhịp cầu đưa mình đến với cơ hội trời cho giúp thăng tiến sự nghiệp, Theo nộp đơn xin việc vào The Grove, những mong rằng rồi từ đây danh tiếng của anh sẽ lên như cồn chỉ cần anh có thể là người đầu tiên khiến Alicia mở miệng nói, là người đầu tiên chữa khỏi cho Alicia. Cũng như Alicia, quãng đời thơ ấu của Theo cũng trải qua những bất hạnh, những vết thương không thể lành miệng. Vừa chữa trị cho Alicia, Theo cũng vừa phải học cách chữa lành những thương tích của chính mình. Hai trái tim rướm máu, hai linh hồn vỡ nát sẽ làm sao để cùng giúp nhau vượt qua, giúp nhau lãng quên quá khứ và sống tiếp cuộc đời mình khi quá khứ sẽ không bao giờ chịu ngủ yên?
Nhưng Theo càng nỗ lực bao nhiêu, Alicia càng câm nín bấy nhiêu. Tất cả nhân viên kể cả sếp tại The Grove đều nghi ngờ anh. The Grove cũng đang mong mỏi nhờ Alicia mà sẽ tránh được nguy cơ đóng cửa. Theo buộc phải tự biến mình thành một thám tử thực sự, anh lần theo toàn bộ những dấu ấn, những con người đã quen biết Alicia để dần dần vẽ ra trong đầu bức tranh toàn cảnh về con người cô. Từng nhân vật hiện lên, cùng với đó là những dối trá, những lọc lừa, những tổn thương. Và trên hết là bức tranh Alcestis, bức tranh cuối cùng Alicia vẽ trước khi vào The Grove, bức tranh xuyên suốt tác phẩm này.
À cũng phải nói qua về Alcestis một chút nhỉ? Đây là một tích trong thần thoại Hy Lạp: Thần Apollo có con trai là Asclepius chỉ vì nhận tiền rồi làm người chết sống lại mà bị thần Dớt đánh chết bằng tia sét. Apollo căm thù nên cũng đánh chết các Cyclop, những người chế tạo vũ khí cho thần Dớt. Lẽ ra Apolo đã bị lưu đày nhưng được mẹ ông cầu xin nên Apollo chỉ phải bị đày xuống trần làm nô lệ cho người thường trong một năm. Vua Admetus chính là chủ nhân của ông. Được đức vua đối xử tốt nên Apollo cảm kích, sau này đã giúp vua Admetus lấy được nàng Alcestis xinh đẹp. Apollo còn giúp Admestus kéo dài mạng sống khi nhà vua lâm bệnh nặng, bằng cách xin thần Số Mệnh để ông sống thêm, với điều kiện sẽ có người chết thay cho ông ta. Lúc ấy cha mẹ của Admetus cũng như quan lại và thần dân của ông ta đều không ai dám chết thay. Và Alcestis, nữ anh hùng của chúng ta, đã xung phong chết thay chồng. Ai ai cũng nghĩ rằng Admetus sẽ phản đối nhưng không ngờ anh ta đồng ý. T hế là Hades đến đón Alcestis về cõi Âm. May mắn thay, Hercules nhân chuyến phiêu du trên hành trình đoạt 12 kỳ công có đi qua nơi này, biết chuyện liền ra tay cứu Alcestis khỏi tay Hades, có thể bằng thuyết phục hoặc bằng vũ lực mình không nhớ lắm. Nhưng Alcestis đã trở về, Admetus mừng hơn bắt được vàng. Éo le thay, kể từ khi quay về Alcestis hoàn toàn câm lặng, nàng chẳng nói câu nào nữa. Hệt như Alicia!
Bệnh nhân Câm lặng với những màn khắc họa diễn biến tâm lý dày đặc nhưng không hề khô khan, dàn trải, lan man. Trên hành trình thâm nhập quá khứ của Alicia, từng nhân vật hiện lên đều có màu sắc, có cá tính riêng góp phần tô đậm thêm bức tranh đen tối. Tác phẩm cho ta thấy một chân lý rợn người: Gia đình là nơi ban cho ta nguồn sức mạnh vô biên của tình thương, nhưng cũng là nơi dìm ta trong đáy sâu khôn cùng của tuyệt vọng. Từng nhân vật trong truyện ở cả hai phía gia đình Theo lẫn Alicia đều có những mặt tối, những dối trá, những bí mật, những phản bội, ngày qua ngày hai trái tim trẻ thơ trong sáng ấy liên tục phải mang những vết thương đến tận khi trưởng thành, mãi mãi không quên, mãi mãi không thể thoát ra, chúng cứ mãi âm ỉ, mãi nung nấu chỉ chờ dịp là bùng nổ. Nếu ai đủ kiên nhẫn lần mò qua miền tâm lý miên man, u tối của các nhân vật trong truyện thì cái twist cuối là phần thưởng xứng đáng. Lâu rồi mới lại đọc một tác phẩm tâm lý ly kỳ đậm đặc thế này sau Linh Hồn Ác. Truyện mang hơi hướng trinh thám qua những cuộc điều tra bất đắc dĩ của Theo Faber, tác giả xây dựng nên hai thế giới song song của Alicia và Theo đau khổ như nhau, tang thương như nhau, càng đọc ta càng tự hỏi ai đang trị liệu cho ai. Càng đọc mình càng ước gì Theo lẫn Alicia sinh ra và lớn lên trong gia đình khác, được yêu thương, được nhận những tình cảm tha thiết giữa người với người thì có lẽ bi kịch đã không xảy ra. Theo và Alicia cả hai cùng vật vã đi tìm những lối thoát, đi tìm những nơi nương náu, những góc tối nào đó để họ có thể trốn tránh, để họ có thể giả vờ quên đi quá khứ và cố gắng sống cuộc sống khác tốt đẹp hơn. Nhưng vô ích, họ không thể thoát ra khỏi quá khứ bi kịch của gia đình. Sự câm lặng của Alicia như thể chiếc lò xo nén, ngột ngạt trong không khí u ám suốt truyện.
Tác giả đã khéo léo giăng ra màn sương mù với những phân tích tâm lý, với mê cung dối trá, âm mưu của các nhân vật khiến ta không thể nhận ra chi tiết tác giả cài cắm, để đến nỗi bất ngờ trước cú twist. Xét cho cùng Bệnh Nhân Câm Lặng có plot truyện khá đơn giản, nhưng vẫn cuốn hút đến kỳ lạ nhờ những khám phá của Theo về quá khứ của Alicia, những biến cố trong cuộc hôn nhân ngỡ như hoàn hảo của vợ chồng anh, những khó khăn của Theo khi trị liệu cho Alicia, những ghen ghét, đố kỵ của các đồng nghiệp dành cho Theo tại The Grove. Giọng văn ngắn gọn, lạnh lùng, chậm rãi vẽ nên những mảng tối của Alex Michaelides đưa ta đi hơn 400 trang truyện, nhưng mình đọc vèo vèo vì quá cuốn hút. Đúng là miền tâm lý con người luôn là thứ hấp dẫn các độc giả bởi chiều kích sâu thẳm, bởi tính phức tạp, bí ẩn không rõ sáng tối của nó. Những nếp gấp nào trong vỏ não xui khiến người ta cầm súng lên và giết người? Những nếp gấp nào trong vỏ não thôi thúc ta đối xử với người thân một cách tàn nhẫn? Sẽ chẳng thể nào ta hiểu được, chẳng thể nào phán xét được hành động của Alicia là đúng hay sai nếu ta không thực sự trải qua nó. Giống như Alcestis, ta sẽ không hiểu tại sao nàng mãi im lặng!!!