Santiago là một ngư dân già, hình ảnh ông một mình một thuyền câu cá trên biển sao mà cô đơn, khắc khổ, đã vậy tám mươi tư ngày qua, ông không câu được con cá nào. Tác giả dường như muốn đẩy ông đến tận cùng cái khổ. Để rồi đến ngày tám mươi lăm, tác giả lại cho ông bắt được con cá kiếm khổng lồ, hiếm thấy. Con cá được miêu tả một cách đẹp đẽ và lộng lẫy, tượng trưng cho khát vọng của con người. Tác giả bắt ông lão phải già để loại bỏ phần sức mạnh và tinh anh của ông khi còn trẻ, ông chỉ có ý chí, sự nhẫn nại và kinh nghiệm để chịu đựng, chinh phục con cá. Trong ba ngày đêm bị con cá kéo đi, ông lão phải chiến đấu với chứng chuột rút và những cơn đau trên cơ thể, phải chiến đấu với những cảm xúc và suy nghĩ bên trong như sợ hãi, mệt mỏi, buồn bã, cô đơn, tuyệt vọng…Con người phải chiến đấu cả với chính mình. Đọc đến đoạn này, mình không thể không khâm phục trước sức mạnh ý chí của ông, và đó cũng chính là điểm khác biệt để ông đánh bại con cá. Chưa kịp tận hưởng thành quả của mình, ông lão lại phải chiến đấu với đàn cá mập đến xâu xé con cá của ông.
Mặc dù đã già, ông lại là một thợ câu cá lão luyện, ông hiểu và yêu đại dương đến từng chi tiết. Tác giả cũng phải là người yêu đại dương nhiều lắm mới có thể tả cảnh đại dương sinh động đến thế, từng sinh vật được miêu tả có cá tính riêng và cả những tập tính chung của chúng, chỉ cần chúng chuyển động nhẹ, ông cũng có thể hiểu nó là ai và nó muốn gì. Cũng trong lúc một mình đối mặt với đại dương như thế, ông chiêm nghiệm về quy luật của tự nhiên và ý nghĩa cuộc đời, ý nghĩa của sự may mắn.
Vốn dĩ, con cá là một khát vọng vượt quá khả năng, ông để nó kéo đi quá xa, thu hút những con cá mập, cũng như cuộc đời tồn tại những người có cùng khao khát giống như mình, và họ thì có khả năng giành lấy nó từ tay mình.
