TẠI SAO CHÚNG TA KHÔNG THÍCH ĐỌC SÁCH?

Bằng sự trải nghiệm, tiếp xúc và gặp gỡ nhiều người ở mọi lứa tuổi trong các môi trường khác nhau, đến bây giờ tôi đã phần nào hiểu được lý do tại sao “Chúng ta lại không thích đọc sách?”. Và các bạn biết không, thật thú vị khi tôi được lắng nghe những quan điểm từ họ. Qúa trình tìm hiểu đã giúp chúng mình học hỏi được nhiều điều. Một trong số đó là: “À, thì ra có một bộ phận người không suy nghĩ về sách như đại đa số vẫn nhìn nhận, họ có một tư duy khác biệt hoàn toàn.”. Trong khuôn khổ bài viết này, thay mặt đội ngũ admin webdocsach.com sẽ trình bày nội dung theo cách mà chúng mình nhìn nhận dựa trên sự trải nghiệm của bản thân, hy vọng nó sẽ giúp ích cho các bạn.

Có cả tá những lý do khách quan để chúng ta đổ lỗi cho việc không thích đọc? Ví dụ:

– “Mấy cái này xem trên tivi đầy”.

– “Ui giời, bây giờ lên mạng tìm cái gì chả có, gõ mấy phát là xong”.

– “Tôi bận. Thôi từ từ đã”.

…

Chúng ta luôn muốn sống trong vùng an toàn, chính vì vậy mà ngại bắt đầu với những thứ mới mẻ. Có thể với nhiều người, việc khởi đầu một công việc mới đem lại cho họ sự trải nghiệm, kiến thức thú vị và bổ ích, nhưng ở chiều ngược lại, số lượng thích hưởng thụ, an nhàn, dễ dàng chấp nhận và thỏa mãn thực tại có vẻ như chiếm phần nhiều hơn. Thực tế đã cho thấy cách não bộ nhìn nhận và tư duy có liên quan đến nhau, dù ít hay nhiều và lẽ hiển nhiên nó không phải lỗi của chúng ta, lại càng không phải bản chất của con người mà đó là do chúng ta bị ba yếu tố: Xã hội, môi trường sống, nền tảng giáo dục ảnh hưởng. tôi không có ý đổ tại hay tránh né bất cứ điều gì. Nhưng, một đồng xu luôn có hai mặt và mọi sự việc cũng vậy, chúng ta không thể đổ lỗi việc chưa thích đọc sách bởi “Tại tôi sinh ra ở nơi không được tốt, tôi không được cái nọ cái kia nên tầm nhìn hạn hẹp blah blah,…”, đó chỉ là yếu tố phụ, yếu tố chính vẫn là do bản thân mỗi người, và đây cũng là “mặt” tiếp theo của vấn đề.

Có thể nói môi trường sống, nền tảng giáo dục, xã hội là những nguyên nhân khách quan dẫn đến việc chúng ta không thích đọc, điều này tạm chấp nhận được nhưng như tôi đã nói, chúng ta không thể đổ tại hoàn cảnh để bao biện cho tính cách và lối suy nghĩ của cá nhân. Đôi khi, những yếu tố chủ quan mới là nguyên nhân cốt lõi của mọi vấn đề mà trong trường hợp này chính là nguyên nhân chủ quan, điều mà Webdocsach.com muốn đề cập ngay bên dưới.

Có lẽ cách diễn đạt dưới đây sẽ khiến cho một số người cảm thấy tự ái nhưng đó là sự thật mà tôi muốn chia sẻ. Bắt đầu từ những câu chuyện mà chính tôi đã trải qua trước nhỉ?

Không biết theo các bạn định nghĩa “khác người” là như thế nào nhưng đối với những người bạn trong lớp của chúng mình thì định nghĩa đó có nghĩa là “ham đọc sách”. Nghe kỳ lạ lắm phải không nhưng đó là sự thật. Không hiểu tại vì đâu mà cứ mỗi lần đọc sách trên lớp chúng nó lại chỉ trỏ bàn tán này nọ rồi hỏi đủ thứ câu linh tinh (kiểu chế giễu), nhìn tôi bằng ánh mắt đầy khó hiểu.

Câu chuyện thứ hai còn đáng sợ hơn. Trong một lần nói chuyện cùng đám bạn, có đứa trong nhóm hỏi:

– “N, sao cậu thích đọc sách thế?”

Trả lời:

– “Vì đọc sách giúp tớ hiểu biết thêm được nhiều thứ, nó khiến tâm hồn mỗi người trở nên thanh thoát hơn.”

Câu chuyện đáng ra nên dừng lại ở đây thôi nếu như không có câu hồi âm tiếp theo.

– “Tớ thấy đọc sách là một việc không cần thiết và vô bổ, mọi thứ trong sách đều phi thực tế và không giúp ích gì cho cuộc sống, đi học hỏi thực tế không phải tốt hơn sao? Thời gian đọc sách thà đi làm việc khác còn hơn”.

Các bạn không thể hiểu cảm xúc của mình lúc đó đâu, nó giống như một sự xúc phạm tới tất cả những thứ liên quan đến sách và cả bản thân những người đọc. Mình đã phải kiềm chế lắm mới không quát vào mặt nó rằng mày là đứa tư duy kém cỏi và nông cạn, cố để mỉm cười một cách nhẫn nhịn bởi mình biết rằng lối suy nghĩ như vậy thì không thể cải tổ được, có nói gì đi nữa thì nó cũng chẳng bao giờ hiểu.

Hai ví dụ trên có lẽ là minh họa rõ nét nhất cho việc không thích đọc sách. Thì ra nguyên nhân không phải là không thích đơn thuần mà do cách nhìn nhận dẫn đến lối tư duy sai lệch ngay từ đầu đã hằn sâu vào tiềm thức của chúng ta. Nó dẫn tới hàng loạt những lý do sau đây mà khi đọc hẳn nhiều người sẽ cảm thấy rất ngạc nhiên.

Người Việt Nam có lối nghĩ mà theo WebDocSach.com thì đã trở thành “định nghĩa bất khả” đó là: “Tất cả những gì được viết trong sách vở chỉ là lý thuyết không cần đọc quá nhiều, học hỏi bên ngoài tốt hơn”. Câu này không sai, đúng là việc chúng ta va chạm, thực hành bên ngoài tốt hơn việc chỉ học lý thuyết suông nhưng không thể đánh đồng việc đọc sách giống vậy. Việc đọc là một quá trình thu nạp, sàng lọc kiến thức để từ đó tư duy vận dụng vào thực tế bởi nếu không có lý thuyết thì không thể thực hành. Chính vì vậy nó đóng vai trò cốt cán cho mọi thành tựu con người đạt được. Việc một số người hiểu sai điều này là vô cùng nguy hiểm, nó là một trong nhiều nguyên nhân dẫn đến việc chúng ta có cái nhìn lệch lạc về những gì có trong sách cũng như bản chất thật của việc đọc.

Chắc hẳn ở đây nhiều bạn đã từng nghe câu: “Những người hay nói triết lý là những người sống chẳng ra gì”. Các bạn nghĩ sao về ý nghĩa câu nói đó? Một cơ số người nghĩ rằng những người hay đọc sách thường sẽ nói triết lý văn vở để dạy đời và nghĩ rằng những người ấy “nói được mà không làm được”. Đó chỉ là một góc nhìn phiến diện không bao quát hết ý nghĩa của câu nói. Phân tích kỹ chúng ta sẽ thấy có hai dạng người như sau:

🎐 Dạng thứ nhất là những người hiểu biết, am tường, thấu hiểu sự việc, hiện tượng. Họ nói triết lý nhằm mục đích muốn truyền tải thông tin bổ ích tới mọi người, giúp chúng ta nhận thức được vấn đề một cách thấu đạt nhất, và họ chỉ nói những điều này với những người thực sự muốn nghe, muốn tìm hiểu, có đạo đức, tư duy chuẩn, góc nhìn đa chiều.

🎐 Dạng thứ hai chiếm nhiều hơn, có thể là những người trẻ, người có tính sĩ diện cao, người “thùng rỗng kêu to” hay bất kỳ ai. Họ nói đạo lý như một cách để khoe khoang chứng tỏ bản thân mình hiểu biết, trải đời, ra oai với thiên hạ. Đây mới đúng là dạng “chẳng ra gì” như mọi người nói.

Điều chúng tôi muốn nói ở đây là gì? Đừng đánh đồng mọi thứ với nhau, luôn cần có sự tách biệt, nhiều góc nhìn khác nhau cho cùng một vấn đề. Ở chủ đề này thì việc đánh đồng đó có liên hệ trực tiếp dẫn đến hệ quả không tốt tới những người thích đọc sách nói riêng và những người muốn mang điều tốt đẹp đến cho mọi người nói chung. Cần tách bạch hàm ý câu nói để tránh sự hiểu nhầm không đáng có dẫn đến lối tư duy nguy hiểm về cách nhìn nhận việc đọc như tôi đã nói ở trên.

Và theo cách nghĩ xấu nhất, những người không thích đọc sách đang cố tình hiểu sai bản chất sự việc. Họ muốn chối bỏ và bảo thủ với định kiến tư duy đọc sách là dạy đời, để thể hiện bản thân,…

Cốt lõi của những người không thích đọc sách đó là họ không muốn thay đổi vì cái “tôi” quá cao.

Như đã nói ở phần I, thế giới chúng ta đang sống có quá nhiều thứ chi phối và cám dỗ gấp hàng vạn lần sách, chính vì thế mà việc đọc vốn đã không được ưa thích này càng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Liệu bao nhiều người dám từ bỏ một ván game để đọc sách trong vòng 30 phút đồng hồ? Bao nhiêu bạn sẵn sàng bỏ ra một khoản tiền để mua sách thay vì shopping quần áo, ăn uống,… Có một trích dẫn tôi thấy rất tâm đắc đó là:

Vậy câu hỏi được đặt ra là: “Tại sao chúng ta lại không thể làm điều đó?”. Có vẻ như lại là một bài toán liên quan đến cách suy nghĩ, lập luận của con người (từ những định kiến cổ xưa). Có lẽ sẽ cần một khoảng thời gian dài để thay đổi, để chúng ta định hình lại lối nghĩ đã cũ mòn đó. Nhưng cần phải nhanh lên, thời gian không chờ đợi một ai và thế giới vẫn đang phát triển, mọi kiến thức trên đời đều có trong sách. Nếu chúng ta muốn bắt kịp sự phát triển và hội nhập của nhân loại thì không cách nào khác ngoài việc mua một cuốn sách và bắt đầu đọc nó ngay từ bây giờ.

Con người dành 8h để ngủ, 8h để làm việc chốn công sở, thời gian còn lại phân bổ đều cho nhiều việc vặt khác như: Ăn uống, nấu cơm, tập gym, việc riêng, ngủ, giải trí (chơi game, lướt web, xem tivi,…),… Có lẽ 24h/ ngày là không đủ khi mà khối lượng công việc ngày càng nhiều đòi hỏi tốc độ xử lý của con người phải nhanh nhạy hơn. Đây cũng được xem như lý do khách quan ảnh hưởng tới việc đọc sách. Nhưng khoan, nếu ta có giải trí bằng chơi game, xem tivi hay hàng tỷ thứ linh tinh khác vậy tại sao lại không dành một khoảng nhỏ thời gian cho việc đọc? Kỳ thực đó cũng là một cách xả stress vô cùng hữu hiệu. Những cuốn tiểu thuyết trinh thám sẽ đưa ta vào hiện trường án mạng nơi ta được thả hồn tưởng tượng và suy luận những vụ giết người kinh dị, sách khoa học giả tưởng sẽ đưa ta du hành tới miền đất mới nơi có những sinh vật kỳ bí, hay nền công nghệ hiện đại bậc nhất của con người ở tương lai,… Nếu có điểm tôi thấy chưa đáp ứng được nhu cầu giải trí cao có chăng tất cả chỉ được biểu hiện trên trang giấy, nó không sinh động, màu mè gì cho lắm nhưng bù lại lợi ích mà nó đem lại có khi còn gấp nhiều lần ấy chứ, ví như việc chơi game sẽ ảnh hưởng xấu đến thị giác chẳng hạn?

Chúng tôi hiểu cảm giác của một người khi bắt đầu cầm cuốn sách và đọc những dòng chữ đầu tiên bởi tôi cũng đã từng như thế. Qủa thật không dễ dàng gì. Trớ trêu thay việc đọc lại đòi hỏi ở con người ta một sự kiên trì nhất định. Và đa số chúng ta đang thiếu điều đó, đặc biệt là những người trẻ. Chúng ta quá lười trong mọi việc, vậy nên để đọc một cuốn sách trong 30’, thậm chí 10’ thôi thì đó cũng là cả một sự cố gắng đáng khen ngợi.

Song nói đi cũng phải nói lại, căn nguyên của bệnh lười đó là do chúng ta không tìm được sự hứng thú với công việc. Thử nghĩ mà xem, nếu được làm một công việc đúng với sở thích chắc chắn ta sẽ hào hứng hơn so với việc phải làm một công việc mình không thích đúng không? Nhưng cuộc sống đôi khi không cho chúng ta quyền chọn lựa và chúng ta vẫn phải làm những thứ mà bản thân không mong muốn. (Ví dụ như mình cực kỳ ghét việc phải dậy sớm nhưng vì phải đi làm nên đành chấp nhận phải ra khỏi giường vào lúc 5h, khi trời còn chưa sáng tỏ). Nói vậy để các bạn hiểu rằng chúng ta phải thay đổi để trở nên tốt hơn, để hòa nhập với tốc độ của cuộc sống, sự lười biếng cần phải được chấm dứt bằng mọi giá và dù không cảm thấy thích thú đi chăng nữa thì chúng ta vẫn phải thực hiện, vẫn phải làm vì đó là những điều cần thiết cho cuộc sống của chính mình.

Sẽ là một câu hỏi khó với nhiều người bởi chúng ta vẫn chưa thực sự sẵn sàng. Vượt qua giới hạn chủ đề bài viết tôi muốn nói những thứ xa hơn. Việc đọc chỉ là một bước nhỏ trong vô vàn bước khởi đầu để chúng ta dấn thân vào cuộc hành trình đầy thử thách, nơi mà ở đó tất cả sẽ được tôi luyện để trở nên mạnh mẽ, tài giỏi hơn. Thử thách luôn ở xung quanh và việc rèn luyện thì diễn ra hàng giờ hàng ngày trên mỗi bước đường chúng ta qua. Sẵn sàng từ bỏ thói quen, tư duy cũ để làm mới bản thân, chúng ta có dám? Câu trả lời sẽ là: “Yes, we can do it!” Chỉ bằng cách đó chúng ta mới có thể vượt ra biển lớn, tạo nên “thành trì” vững chắc cho riêng mình, biến bản thân trở thành những công dân tri thức vĩ đại của thế giới, để hòa nhập vào dòng chảy vô tận của vũ trụ bao la.

Khi tìm hiểu: “Tại sao một số người không thích đọc sách?” Bỗng thoáng nghĩ tới vấn đề khác mà theo tôi có nét khá tương đồng, đó là phải chăng vì thế mà họ không coi trọng sách? Suy nghĩ rộng ra thì hai chủ đề này thật sự giống nhau (xem lại phần 1 trong mục I ở trên sẽ thấy rõ điều đó). Vậy, sự liên quan ở đây là gì?

Bắt đầu từ sơ đồ đơn giản này nhé:

🎐 Không thích đọc vì không thấy hứng thú, không tìm được ý nghĩa trong sách -> Không coi trọng sách.

🎐 Không coi trọng sách vì nghĩ nó chỉ là thứ công cụ người ta dùng để dạy đời, không thực tế -> Không thích đọc sách.

Thấy không? Điểm đáng lưu tâm ở đây là sơ đồ này bổ trợ về nội dung và hàm ý lẫn nhau dù cho đây là hai kiểu giải thích khác biệt. Giống như khi chúng ta ghét một người thì mức độ tôn trọng họ cũng tỷ lệ thuận với sự ghét đó, kiểu vậy.

Tất nhiên không  nên đánh đồng hai vấn đề này với nhau. Người không thích đọc đơn giản vì họ không thích, người không coi trọng sách nên không thích đọc và ngược lại. Có nhiều đối tượng để chúng ta nhìn nhận nhưng như tôi đã nói, hai vấn đề này thực sự có liên quan và bổ trợ cho nhau.

Sẽ cần một khoảng thời gian rất dài để chúng ta làm quen dần với việc đọc. Hiện nay Việt Nam cũng đã đưa bộ môn Đọc Sách vào chương trình giáo dục phổ thông, mặc dù hơi muộn vì đã nhiều nước trên thế giới phát triển môn này từ rất lâu những dẫu sao có còn hơn không. Tuy chưa đủ lớn nhưng nó cho thấy phần nào sự thay đổi trong nhận thức của các nhà lãnh đạo để giúp công dân đất nước được tiếp cận với “việc làm” mà vốn dĩ từ lâu đã “phải làm”. Ở một diễn biến khác, hàng loạt các bạn trẻ đã sáng lập ra những tổ chức, phong trào, hội nhóm về sách như tôi,… Sự bùng nổ mạnh mẽ này diễn ra nhiều và đạt được những kết quả vô cùng đáng kinh ngạc, hàng nghìn cuốn sách đã được trao đi khắp mọi nơi, liên kết với các nhà xuất bản để cho ra event, hoạt động ý nghĩa (tặng sách, viết sách,…),…và nhiều hơn thế nữa. Thậm chí, những Workshop cũng được tổ chức thường xuyên hơn.

Về phía các nhà xuất bản họ cũng tích cực cho phát hành những ấn phẩm đặc sắc, bổ ích, nhà cung cấp cũng chẳng kém khi hàng loạt ưu đãi giảm giá, săn sách rẻ được tung ra thường xuyên. Không thể không kể đến các hội sách lớn nhỏ được các đơn vị, nhà tài trợ, chính quyền tạo điều kiện thuận lợi để xây dựng, phát triển. Một thị trường tưởng chừng như ảm đạm, tẻ nhạt không có chỗ đứng bỗng chốc phát triển một cách thần tốc kèm theo đó là doanh thu cũng tăng vọt đóng góp vào nền kinh tế đất nước. Hơn bất kỳ điều gì, chính chúng ta – thế hệ tri thức, công dân thế kỷ XXI đã, đang đóng góp một phần không nhỏ vào sự phát triển vượt bậc này. Với tư cách là độc giả, chúng ta có quyền đòi hỏi, nâng cao nhu cầu để các nhà xuất bản, đơn vị cung cấp hoàn thiện mình hơn. Đó không chỉ là lợi ích cá nhân mà còn là lợi ích tập thể cho thị trường sách, ngành xuất bản và xa hơn nữa là sự phát triển tri thức của cả quốc gia.

Cộng đồng mọt sách hẳn sẽ rất vui mừng vì cuối cùng chân lý cũng đã được hiểu ra, khi khoảng cách ranh giới của khái niệm đọc sách dần được thu hẹp thì cũng là lúc những bộ não được xích lại gần nhau hơn. Well, đối với tôi đây là tín hiệu lạc quan, khoảng thời gian tuyệt vời kể từ khi bắt đầu “làm bạn” với sách. Đúng vậy, tất cả đều cần thời gian để hoàn thiện và phát triển, nhưng hơn hết, chính sự nhiệt thành, lòng quyết tâm và cởi mở là yếu tố cần thiết, là “mảnh ghép vàng” để điều đó được phát huy một cách tích cực, đúng đắn và mạnh mẽ nhất.