Tại sao Phương Tây vượt trội

Công trình này của Ian Morris dường như là một câu trả lời cho những tranh luận muôn thuở vì sao ngày nay phương Tây vượt trội so với phương Đông cũng như phần còn lại của thế giới.
Một điều chắc chắn là Ian Morris chia sẻ một quan điểm tương tự như Jared Diamond trong cuốn sách Guns, Germs, and Steel (Súng, Vi trùng và Thép). Nếu như Diamond mở đầu cuốn sách bằng câu hỏi của những thổ dân địa phương tại New Guinea về sức mạnh của người da trắng, thì Morris bắt đầu cuốn sách bằng câu hỏi: “Tại sao những tàu chiến của Anh lại ngược sông Dương Tử vào năm 1842 thay vì những con tàu Trung Hoa ngược dòng sông Thames?” ( trang 17-18 )

Cuốn sách bao gồm ba phần với 12 chương trải dài từ những bước sơ khai của xã hội loài người cho đến những năm đầu của thế kỷ XXI: một nỗ lực đầy tham vọng của tác giả trong việc diễn giải khoa học lịch sử tới độc giả phổ thông. Cuộc đua giữa phương Đông và phương Tây trong quá khứ và cả những tiên đoán tương lai là những gì mà cuốn sách này mong muốn truyền đạt tới độc giả.

Ian Morris phác ra một chuỗi tranh minh họa toàn cảnh về sự hình thành, phát triển và lụi tàn của các đế chế với cái mà ông gọi là “Năm kỵ sĩ Khải huyền” (Five Horsemen of the Apocalypse): biến đổi khí hậu, nạn đói, dịch bệnh, di cư và sự suy đồi của nhà nước – một chu trình lặp đi lặp lại trong các năm 2200 TCN, 1750 TCN, 1200 TCN, 800 TCN, 540, 1250, và 1645. Cứ 4 thế kỉ, các dấu hiệu về sự tận thế măm me trở lại. Và hình như là sắp 400 năm lại rồi. Ông tin rằng sự sụp đổ của một nền văn minh sẽ là tiền đề cho sự khởi phát của một nền văn minh khác.

Khối lượng kiến thức đồ sộ mà tác giả cung cấp cũng là một cản trở rất lớn cho những độc giả phổ thông mong đợi một trải nghiệm đọc sách dễ chịu. Tuy nhiên, đây vẫn có thể xem là một cuốn sách đáng tham khảo nếu muốn tìm hiểu về sự phát triển của lịch sử thế giới từ xưa tới nay.
Riêng mình thì thấy sau đại dịch lần này, cán cân sức mạnh có vẻ đã đổi bên, phương Tây không còn vượt trội như ta tưởng.